AGUSTINA PONTESTA GARMENDIA
“Debotoen itzulera”. Fotografia: Lezoko Gurutze Doitsuari euskal-ereserkia, 1919.
Hemen doakizuen idatzitxoa Koldo Mitxelena Kulturunearen liburutegiko hemerotekan aurkitu nuen, eta lezoarron aipamena egiten duenez, Lezoko Portuaren leiho honetara ekartzea deliberatu dut.
Erromesaldiaz dioenaz oroituz, nire haurtzaroa datorkit burura eta urte gutxian Lezoko elizak izan duen izugarrizko aldaketa.
Oroitzen naiz gure haurtzaroan Gurutze Santuaren mirariekiko sinesgarritasun izugarriaz, eta elizako sakristia “mirariengatik” esker onezko koadroz eta oroigarriz beteta zegoela —batzuek urrezko belarri nahiz begi itxura zutenak sendatuaren izen-deiturekin—, ahaztu gabetanik, elizaren barneko paretetan zintzilik zeuden pipiak jandako eta denboraren poderioz hautsez betetako makulu zaharkitu haiek. Guztiak mirarien lekukotzen adierazle.
Gogoan ditut, halaber, urtean zehar izaten ziren erromesaldiak, Mixintxoak, bederatziurrenak eta abar, eta abar, izugarrizko jendetza mugituz eta Gurutze Santu “mirarigilearen” fama eta ospea munduan zehar hedatuz. Erromesaldi horietako batean gertatutakoa aipatzen da ondorengo artikuluan.
<<<<<<<<<<>>>>>>>>>>
[EL URUMEA aldizkaria (1879-1885) / Gipuzkoako ondasunen defendatzailea / Sortzailea: Serafin Baroja / Zuzendaria: Ricardo Baroja]
EL URUMEA (1879-9-24)
Harpidedun batek eskatu digu lerrook sar ditzagun: … “Hil honen 21eko EL URUMEAren 74. zenbakia, nik biharamunean jaso ondoren irakurri baitut Lezoko erromesaldiaz dioena.
Zilegi bekit eliza hartan ikusi nuenaren aipamen labur bat egitea.
Elizan sartzea ezinezkoa zen, eta mukuru beteta zegoenez, aldare nagusiaren atzeko aldera eraman ninduten, bertatik, bi aldeetara dauden bi tribunekin bat egiten duen mailaditik Kristoak atabaka edota limosna-kutxatxoa duen oinetara iritsi ahal izateko.
Meza bukatu aurretik hauetako batean jarri nintzen, eta bukatu eta gero, sakristaua etorri zen aldare aurrera, gurutze bat eskuetan zekarrela, erromesek muin eman ziezaioten. Erromesek berehala gainezkatu zuten presbiterio osoa eta gurutzearen gainera erori zen jendetza hura guztia, sarri sakristauari gurutzea eskuetatik kentzeraino.
Ez dut sekula halako desordenurik ikusi eliza batean. Jendetza haren artean iruditu zitzaidan ikustea gizon batek nola lapurtu nahi zion emakume bati soinean zeraman tokilla. Desordenu hori ekidin zitekeen eskaileren oinetan burdin hesi baxu batek alboetan bi ate edukiko balitu jendea batetik sartzeko eta gurutzeari muin eman ondotik bestetik irteteko; edota alderantziz, sakristauak banan bana eman dezala muin ematera gurutzea, burdin hesiaren beste aldetik.
Ziurtatu didatenez elizaren atarian jasotako dirutza ongintzara bideratuko da, hau da, adineko eta ezindutako apaizei laguntzeko alegia”.
Lezoko Portua 