JOSEBA AURKENERENA BARANDIARAN
Aurten, 2016ko martxoan, Lapurdi 1609 elkarteak Xabier Elosegi ikerlari baionarraren Gure erroen bila izeneko liburu interesgarria plazaratu eta zabaldu zuen. Frantzian 1789an piztu zen iraultza burges odoltsuak biziki ondorio lazgarriak ekarri zituen Ipar Euskal Herriko hiru lurraldeetara: bertako foruen gainbehera, euskararen bazterketa, balore tradizionalen suntsitzea, Lapurdiko zenbait herriren deportazioa, hilketa ikaragarriak, lapurreta handiak… Horiek guztiek bertako biztanleria izugarri izutu zuten eta gazte askok, gehien bat mutilek, Ameriketara edo Hegoaldera joateari ekin zioten. Ameriketarako bidea lagun zahar era ezaguna zen ordurako Ipar Euskal Herriko gazteentzat, eta iraultzak eta iraultzaren ondorengo urte gogorrek ozeanoaz beste aldera joateko joera areagotu zuten.
Horiek horrela, zenbait herritan, mutil gazteen kopurua izugarri urritu zen, eta ohiko herri lanbideetan hutsune nabarmenak sortu ziren.
Xabier Elosegik, artxiboetan egindako ikerketen bidez, ondotxo erakutsi digu Gipuzkoako eta Nafarroako muga aldeko mutil franko Lapurdiko muga aldeko herrietara ezkondu zirela edota haietara joan zirela bizitzera, eta, halaber, lanbide tradizionaletan sorturiko hutsuneak bete zituztela. Gehien-gehienak nekazari, itsasgizon, hargin, arotz, espartingile, ehule edota errotari aritu ziren.
Gaur egun, Hego Lapurdiko herrietan ohiko diren abizen asko, iraultzaren ondorengo urteetan Hegoaldetik Iparraldera joandako mutilenak dira. Horixe da aipatu dudan ikerlariak aztertu duena. Horretarako bataio, jaiotza eta ezkontza agiriak miatu eta ikertu ditu, mutilen ezkontzen nondik norakoak ongi aztertuz. Neskak ez ditu ikertu, ez baitzuten abizena pasatzen.
Guk orain, Hego Lapurdiko Hendaia, Biriatu, Ziburu, Urruña, Azkaine, Sara, Senpere eta Ainhoa herrietara ezkondutako mutil lezoarren izen-deiturak eta gainerako zehazkizunak aipatuko ditugu.
Orotara, 1793tik 1872ra, Hegoaldeko 896 mutil izan ziren aipatu herrietara bizitzera joan zirenak. Irundik 158, Beratik 91, Hondarribitik 68, Oiartzundik 59, Etxalartik 52, Arantzatik 51, Zugarramurditik 37, Urdazubitik 34, Donostiatik 25, Lesakatik 22… eta Lezotik 22. Hogeita bi horietatik 2 Biriatura ezkondu ziren, 9 Ziburura, 7 Urruñara, 1 Azkainera, 2 Sarara, 1 Ainhoara eta bat ere ez Hendaiara eta Senperera.
Gehienak neska lapurtarrekin ezkondu baziren ere, izan ziren Hegoaldeko neskekin ezkondu eta, emaztearekin batera, Lapurdiko herrietara bizitzera joan zirenak.
Hainbat familiatan bi eta hiru seme ezkondu ziren Lapurdiko herri horietara. Martikorena-Danbolena familiatik mutil bat Biriatura ezkondu zen, beste bat Ziburura eta hirugarren bat Urruñara. Intxaurrandieta-Pikabea familiatik bat Ziburura eta beste bat Urruñara. Zunzundegi-Sistiaga familiatik bat Ziburura eta beste bat Sarara. Agirre-Gamon familiatik hiru anaia Ziburura ezkondu ziren. Eta Otegi-Galartza familiatik bi seme Urruñara eta hirugarren bat Azkainera.
Baina ikus ditzagun jarraian mutil lezoarrei herriz herri dagozkien zehazkizunak (izen-deiturak / jaiotze data / ezkontze data / aitaren izena / amaren izena / emaztearen izen-deiturak).
BIRIATURA:
Jose Antonio Martikorena Danbolena. 1820-03-21 / 1853-11-02 / Juan Cruz / Francisca / Marianne Iputxa.
Jose Gregorio Ibarluzea Bereziarte. 1815-05-09 / 1857-11-04 / Miguel Ignacio / Ramona / Françoise Solaberrieta.
ZIBURURA:
Jose Rafael Antonio Zunzundegi Sistiaga. 1791-02-24 / 1833-02-06 / Juan Ignacio / Maria Cruz / Jeanne Mendiburu.
Jose Ramon de la Torre Etxanike. 1814-12-20 / 1838-05-29 / Jose / Maria / Marie Zelhai.
Juan Bautista Agirre Gamon. 1807-09-04 / 1844-02-07 / Jose Agustin / Agustina Antonia / Marie Xurito.
Francisco Andres Agirre Gamon. 1809-11-30 / 1844-11-28 / Jose Agustin / Agustina Antonia / Marie Duperou.
Ignacio Maria Agirre Gamon. 1815-07-27 / 1845-01-08 / Jose Agustin / Agustina Antonia / Hondarribiko Cleta Zozaia.
Pedro Jose Letamendia Aizkorreta. 1810-02-22 / 1846-01-21 / Atanasio / Manuela / Marie Baptiste Etxeberri.
Jose Agustin Martiarena Martierena. 1818-08-04 / 1856-04-16 / ? / Francisca / Hondarribiko Manuela Valentina Ubera.
Juan Jose Gabarain Intxaurrandieta. 1807-09-08 / 1860-04-18 / Cipriano Antonio / Maria Martina / Marie Dagerre.
Nicolas Martin Intxaurrandieta Pikabea. 1872-08-06 / 1898-12-20 / Juan / Josefa Ignacia / Marie Harretxe.
AZKAINERA:
Rafael Ignacio Mam. Otegi Galartza. 1793-05-12 / 1827-02-27 / Miguel Ignacio / Maria Dominica / Zugarramurdiko Felipa Tomasa Etxabe.
URRUÑARA:
Juan Intxaurrandieta Amezketa. 1748-02-10 / 1809-08-23 / Antonio / Rafaela / Marie Berhueta.
Rafael Ignacio Otegi Galartza. 1791-10-24 / 1812-11-25 / Miguel Ignacio / Maria Dominica / Oiartzungo Maria Fernanda Igiñiz.
Narciso Salaberria Yarza. 1778-04-29 / 1815-01-31 / Juan Antonio / Magdalena / Gratianne Murgiant.
Manuel Ignacio Intxaurrandieta Pikabea. 1777-07-24 / 1816-01-17 / Juan / Josefa Ignacia / Marie Hegigorri.
Jose Maria Prudencio Otegi Galartza. 1791-04-09 / 1840-11-11 / Miguel Ignacio / Maria Dominica / Berako Maria Josefa Irazoki.
Jose Santos Martikorena Danbolena. 1824-12-18 / 1849-04-17 / Juan Cruz / Francisca / Oiartzungo Maria Josefa Landa.
Santiago Maria Martikorena Danbolena. 1819-09-15 / 1849-06-27 / Juan Cruz / Francisca / Aranoko Francisca Egimendia.
SARARA:
Miguel Ignacio Zunzundegi Sistiaga. 1795-07-25 / 1821-02-14 / Juan Ignacio / Maria Cruz / Zestoako Josefa Ignacia Etxabe.
Manuel Joaquin Garbizu Urbieta. 1815-12-01 / 1848-10-18 / Luis / Maria / Jeanne Darraioagerre.
AINHOARA:
Juan Francisco Arana Zubillaga. 1734-12-07 / 1807-10-30 / Juan Antonio / Maria Micaela / Marie Goienetxe.
Liburuaren azala. Fotografia: Lapurdi 1609 elkartea.
Liburuaren kontrazala. Fotografia: Lapurdi 1609 elkartea.
Lezoko Portua 