JOXE LUIX AGIRRETXE MITXELENA
Ez nuke gehiegizko oroiminez bekaturik egin nahi, baina askotan oroitzen naiz gure haur denborako, 70eko hamarraldiko, Kale Nagusi bizi eta bixi hartaz. Garai hartan, inork behar izaten zuen ia guztia bazen kale horretako merkataritza establezimenduetan, denetarik bai baitzen: harategia, aurrezki kutxa, drogeria, elektrizistak, aroztegiak, ostatuak, arrandegia, janari dendak -ogia ere saltzen zutenak-, iturginak, ardo almazena, barbero-ile apaintzailea, inprenta eta abar.
Gure gurasoek -amek batez ere- zerabilten hizkera modua ere oso gogoan dut. Esate baterako, egun aski galdutzat jo daitekeen “libra” neurria hitzetik hortzera erabiltzen zen salerosketan. Erromatarren neurrietatik eratorritakoa da, antza.
Amak erosketaren bat egitera -ttikia beti ere, bazterrak gehiegi nahas ez nitzan- bidaltzen ninduenean, halaxe esango zidan:
– Zuaz Patxina ta karri liberdi bat xerra, gaztiana. Xamurra emateko esan!
Libra, jakingo duzue noski, baina, kilo erdiko neurriari (492 g) esaten zitzaion, eta hortik libra erdi > *librerdi > liberdi bezalako neurriak (246g).
Ogiak ere, barrak alegia, librakoak eta liberdikoak izaten ziren usuen. Hala, “liberdiko ogiya”, “liberdiko bat emango, mesedez?” bezalako esamoldeak ohiko ziren. Libra laurdena ere inoiz entzuten zen arren, esango nuke, hortik beheitiko pisuak gramotan esateko joera zela nagusi.
Horratx, dena haundi eta maundi behar dugun denbora honetan, kantitate ttikien xarma neurtzeko molde politak.
Lezoko Portua 